Geny a zaburzenia odżywiania

Zaburzenia odżywiania to narastający problem, dotykający głównie nastolatki i młode kobiety. W etiologii ich powstawania szczególną uwagę poświęca się czynnikom środowiskowym, relacji w rodzinie, wpływowi mediów społecznościowych czy nieprawidłowym wzorcom. Nie są to jednak jedyne aspekty warunkujące wystąpienie zaburzenia. Ogromną rolę odgrywają bowiem również… geny.

Poznaj nukleotydy dietetyczne polskiej marki NucleoCare – opracowane naukowo kompozycje najwyższej jakości składników wspierające organizm w szybszej odbudowie komórek odpornościowych i błony śluzowej jelit. Wypróbuj nowoczesną suplementację NucleoCare!

Sprawdź, gdzie kupić

Zaburzenia odżywiania – czym są?

Zaburzenia odżywiania to jednostki chorobowe, które pojawiają się wskutek połączenia wielu czynników wyzwalających. Charakteryzują się zaburzeniami łaknienia, związanym z psychiką. Określane są jako nieprawidłowe zachowania żywieniowe, koncentrujące się głównie na kontroli masy ciała i jej celowej utracie. Zaburzenie prowadzi do wielu negatywnych konsekwencji – zarówno zdrowia fizycznego, psychicznego, jak i emocjonalnego. Osoba chora najczęściej zaczyna się izolować i unikać spotkań towarzyskich z uwagi na obawę utraty kontroli w spożywaniu posiłków.

Poznaj nukleotydy dietetyczne od Norsa Pharma – unikalne kompozycje najwyższej jakości składników wspierające organizm w szybszej odbudowie komórek odpornościowych. Wesprzyj swój organizm od wewnątrz!

Rodzaje zaburzeń odżywiania

Najbardziej powszechnymi zaburzeniami odżywiania są anoreksja i bulimia.

1. Anoreksja – jadłowstręt psychiczny, to kompleksowa, najczęściej przewlekła choroba, której towarzyszy celowa utrata masy ciała i utrzymywanie jej na niebezpiecznie niskim poziomie. Chorobie towarzyszy ciągły strach przed przytyciem i zniekształcony obraz własnego ciała z jednoczesnym obniżeniem poczucia własnej wartości. Rozróżniamy dwie postaci anoreksji: restrykcyjny i bulimiczny.
2. Bulimia – żarłoczność psychiczna, charakteryzuje się napadami jedzenia niekontrolowanie dużych ilości jedzenia, często aż do uczucia przejedzenia, któremu towarzyszą poczucie winy i wyrzuty sumienia. Osoba chora wówczas zaczyna prowokować wymioty, stosować leki przeczyszczające, lub/i poddawać się intensywnym ćwiczeniom fizycznym.
3. Zaburzenie z napadami objadania się (binge-eating disorder; BED) – pojawiają się tutaj typowe dla bulimii zaburzenia, natomiast chory nie prowokuje wymiotów, nie stosuje środków przeczyszczających, oraz innych zachowań kompensacyjnych.
4. Zaburzenie z unikaniem przyjmowania pokarmów (ARFID (Avoidant/Restrictive Food Disorder) – stanowi rozszerzenie zaburzeń odżywiania w niemowlęctwie i wczesnym okresie dzieciństwa – zaburzenie charakteryzuje się brakiem zainteresowania jedzeniem, wrażliwością sensoryczną – między innymi unikaniem owoców i warzyw, czy lękiem związanym z wystąpieniem nieprzewidzianych konsekwencji, takich jak dławienie się czy wymiotowanie.
5. Zespół Pica (łaknienie spaczone) – osoba chora spożywa produkty, których nie można zaliczyć do żywności. Jest to celowe spożywanie substancji, takich jak ziemia, surowa skrobia, kamienie czy szkło. Według badań częstość występowania tego zaburzenia wynosi 4% wśród dorosłych ludzi, którzy uczęszczają do poradni odchudzającej, u połowy dzieci i ponad połowy kobiet w ciąży. Pomimo świadomości – że dane substancje nie są jadalne, osoba chora nie może powstrzymać się przed włożeniem ich do ust.
6. Zaburzenie przeżuwania – choroba sprawia, że dochodzi do mimowolnego cofania się połkniętych już pokarmów do jamy ustnej. Dochodzić do tego może w różnym czasie od rozpoczęcia posiłku, najczęściej regurgitacje występują w ciągu 30 sekund do przełknięcia pokarmu do 1 godziny od zakończenia posiłku. Zaburzenie zaliczane jest do czynnościowych zaburzeń przewodu pokarmowego. U niektórych pacjentów dochodzi do zaburzeń czynności dolnego zwieracza przełyku.
7. oraz inne – nieokreślone zaburzenia odżywiania się (np. zespół nocnego jedzenia).

Jaki wpływ mają geny na powstawanie zaburzeń odżywiania?

Pierwsze obserwacje na temat związku wystąpienia zaburzeń odżywiania z uwarunkowaniami genetycznymi były badania na rodzinach i bliźniętach. Okazało się, że osoby w rodzinie, których wystąpiły zaburzenia odżywiania są narażone 7-12 razy bardziej na ich wystąpienie, w porównaniu do rodzin, w których nie odnotowano przypadku ich wystąpienia. W przypadku bliźniąt jednojajowych ryzyko wzrasta dwukrotnie, w porównaniu do bliźniąt dwujajowych. Ponadto warto zwrócić uwagę na fakt, że najbliżsi krewni – dzielą nie tylko geny, ale także środowisko.

Połączenie tych dwóch czynników przyczynia się do zwiększenia szansy na pojawienie się tych samych zaburzeń, w obrębie odżywiania. Szacuje się, że czynniki genetyczne mogą być odpowiedzialne w 50-70% za występowanie zaburzeń odżywiania, gdy samo środowisko jest odpowiedzialne w 30-50%.

W jaki sposób geny odpowiadają za wystąpienie zaburzeń odżywiania?

Zespół cech charakterystycznych dla osób z anoreksją, bulimią czy BED stanowi fenotyp zaburzeń odżywiania. Cechy te mogą zostać dziedziczone pojedynczo, gdy jeden locus (obszar chromosomów charakterystyczny dla danego genu) odpowiada jednemu genowi/cesze, lub w postaci złożonej, kiedy kilka genów odpowiada za wystąpienie jednej cechy. Dane uzyskane z GWAS (Genome-wide association study) określiły loci związane z wystąpieniem anoreksji psychicznej. Zaobserwowano 8 obszarów, z 121 genami kodującymi dopasowane białka w mózgu. Zauważono natomiast pewne zmienności. U osób z mutacją genu ESRRA i HDAC4 występuje  90% i 85% szans na pojawienie się zaburzeń odżywiania.

Wystąpienie zaburzeń odżywiania – serotonina i dopamina

Obszerne badania wykazały związek zaburzeń odżywiania z układami : dopaminergicznym i serotoninergicznym.

• Dopamina – przekaźnik przyjemności – związana jest z zachowaniami motywowanymi nagrodą. Reguluje nastrój, procesy myślenia, poziom hormonów. Jest niezbędna do prawidłowego utrzymania ciąży. Jej zwiększone stężenie może być przyczyną nadpobudliwości, utraty wagi i zaburzonego postrzegania swojego ciała u osób z zaburzeniami odżywiania. Szczególną uwagę zwraca się na powiązanie wysokiego poziomu dopaminy z wystąpieniem anoreksji – zwłaszcza w typie bulimicznym. W przypadku bulimii zaobserwowano z kolei zbyt niski poziom dopaminy.

• Serotonina – to związek który reaguje na sen, apetyt, nastrój, pamięć, zdolność uczenia się i masę ciała. Zauważono, że u osób z anoreksją występują jej znaczne niedobory – w porównaniu do ludzi zdrowych. Jej wyższy poziom występuje natomiast w przypadku zachowań związanych z nasileniem lęku i zachowań obsesyjnych. Natomiast zaburzenie obiegu serotoniny u osób z bulimią przybiera nieco inną postać niż u anorektyków.

Poznaj nukleotydy dietetyczne od Norsa Pharma – unikalne kompozycje najwyższej jakości składników wspierające organizm w szybszej odbudowie komórek odpornościowych. Wesprzyj swój organizm od wewnątrz!

Wpływ hormonów regulujących apetyt na wystąpienie zaburzeń odżywiania

Z uwagi na to, że opisywanie choroby związane są z myśleniem o jedzeniu i zwiększeniem jego znaczenia w codziennym funkcjonowaniu – pod lupę wzięto również hormony regulujące apetyt: grelinę i leptynę. Okazało się bowiem, że u osób chorujących na anoreksję zauważono podwyższony poziom greliny – hormonu stymulującego łaknienie. Natomiast stężenie leptyny – hormonu hamującego apetyt, u osób z anoreksją jest znacząco obniżone w porównaniu do ludzi zdrowych. Z uwagi na ten niedobór zauważono znaczące zmiany w aktywności mózgu.

Nukleotydy dietetyczne w zaburzeniach odżywiania

Badania wykazują, że w przypadku niedożywienia potrzeby metaboliczne często przewyższają wydajność zachodzącej na bieżąco syntezy nukleotydów. W związku z tym sugeruje się dodatkową ich suplementację w postaci tzw. dietetycznych nukleotydów, oraz zwrócenie szczególnej uwagi na ich bogate źródła w diecie –  może się to okazać skutecznym i wspierającym wycieńczony organizm – rozwiązaniem.

Podsumowanie 

Na wystąpienie zaburzeń odżywiania wpływ ma wiele czynników. Szczególną rolę jednak odgrywa społeczeństwo oraz czynniki genetyczne. Ich połączenie znacząco zwiększa szansę na wystąpienie choroby. Aktualna wiedza w dużej mierze wskazuje na to, że geny są ważne i zwiększają lub zmniejszają nasze predyspozycje do choroby. Istotnym jest, że odpowiednie warianty genów mogą zwiększyć ryzyko pojawienia się zaburzeń odżywiania. W związku z tym – tak jak w przypadku wielu innych chorób, dzięki znajomości swojego genomu możemy zapobiec wystąpieniu zaburzeń odżywiania.

Bibliografia:

1. Watson HJ, Yilmaz Z, Thornton LM, Hübel C, Coleman JRI, Gaspar HA, i in. Genome-wide association study identifies eight risk loci and implicates metabo-psychiatric origins for anorexia nervosa. Nature Genetics. sierpień 2019;51(8):1207–14.
2. Trace SE, Baker JH, Peñas-Lledó E, Bulik CM. The Genetics of Eating Disorders. Annu Rev Clin Psychol. 28 marzec 2013;9(1):589–620.
3. A Genome-Wide Association Study of Anorexia Nervosa Suggests a Risk Locus Implicated in Dysregulated Leptin Signaling – PubMed [Internet]. [cytowane 10 lipiec 2020]. LI, Dong, et al. A genome-wide association study of anorexia nervosa suggests a risk locus implicated in dysregulated leptin signaling. Scientific reports, 2017, 7.1: 1-8.
4. Neurotransmitters [Internet]. National Eating Disorders Association. 2019 [cytowane 9 lipiec 2020]. Dostępne na: https://www.nationaleatingdisorders.org/toolkit/parent-toolkit/neurotransmitters
5. Uauy, R., 1994. „Odpowiedź układu nieimmunologicznego na nukleotydy w diecie”. Journal of Nutrition. 124: 157S-159S.
6. Van Buren CT (1994). Rola nukleotydów w żywieniu dorosłych. Journal of Nutrition. 124: 160S-164S.